بحران‌ها و بلایا همواره با زندگی بشر عجین بوده‌اند، شرکت‌ها و سازمان‌ها را غافلگیر می‌کنند و باعث ایجاد نقاط عطف در تاریخ ملت‌ها می‌شوند. هرساله در سراسر جهان، زمین‌لرزه، سیل، خشکسالی و مخاطرات طبیعی دیگر، موجب کشته شدن ده‌ها هزار نفر، زخمی شدن صدها هزار نفر و میلیاردها دلار ضرر و زیان اقتصادی می‌شود. کشور عزیز ما ایران، با جمعیت ۸۰ میلیون نفری، سابقه‌ای طولانی در زمینه بلایای طبیعی (زمین‌لرزه، سیل، خشکسالی و رانش زمین و بلایای انسانی (جنگ و حملات تروریستی داشته است. مهم‌ترین خطر طبیعی در ایران که مسئولان برای مقابله با آن تلاش نموده‌اند، خطر زلزله و سیل است. ایران در منطقه بسیار لرزه‌ای فعال، با سابقه وقوع مکرر زمین‌لرزه‌های بزرگ واقع شده است. شهرها برای دسترسی به منابع آب زیرزمینی در گسل‌های فعال واقع شده‌اند که آسیب‌پذیری آن‌ها را تشدید کرده است و همین امر باعث گردیده که ایران در زمره ده کشور اول دنیا از نظر بلایای طبیعی قرار گیرد. در چهل سال اخیر، حداقل ۱۰۰۰۰۰ نفر در اثر زمین‌لرزه‌های ویرانگر جان خود را از دست داده‌اند. تا همین اواخر، اثرات خطرات زیست‌محیطی، خشکسالی و چندین سیل ویرانگر به دلیل عدم توجه به روابط متقابل محیط طبیعی و مصنوعات بشری، خسارات مادی و انسانی را افزون نموده است. با نگاهی گذرا به گذشته، به خوبی می‌توان دریافت که وقایع شدید آب و هوایی، انتقام ویران‌کننده‌ای از جوامع انسانی گرفته، خانه‌ها و امکانات زندگی بشر را تخریب نموده و به طرز شگفت‌آوری تعداد تلفات انسانی را فزونی بخشیده است.
بحران‌ها و بلایا می‌توانند آسیب‌های بزرگی را به بار آورند و منجر به ایجاد اختلالات گسترده و نظام یافته در تمامی ارکان جامعه در سطوح مختلف سازمانی، محلی، ملی و بین‌المللی گردند. البته این پدیده‌ها می‌توانند نیرویی برای تغییر سازنده، رشد و نوسازی نیز باشند. بحران می‌تواند باعث تغییر شکل سریع نهادها، ایجاد تغییر در جوامع، اکوسیستم‌های کاهش ثبات اقتصادی و حتی تغییرات گسترده در باورها و اعتقادات افراد جامعه گردد. بنابراین، درک این وقایع و مدیریت اثربخش در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.
مباحث بحران و بلایا امروزه یک موضوع بسیار مهم و چالشی برای اندیشمندان در رشته‌های مختلف علمی همچون مدیریت، علوم سیاسی، اقتصاد، جامعه‌شناسی، روانشناسی، مردم‌شناسی و ارتباطات شده است. یک دلیل برای این جذابیت زیاد، گسترش آگاهی و تناوب بحران‌ها و بلایا و همچنین قرار گرفتن بحران‌ها به‌عنوان کانون توجه محافل بین‌المللی است. رویکرد میان‌رشته‌ای به تصمیم‌گیرنده اجازه می‌دهد که موقعیت‌های بحرانی را از زوایای مختلف ارزیابی کند و با انجام برنامه‌ریزی سناریو، گزینه‌های استراتژیک را بر آن مبنا تدوین نماید. بر اساس گزارش تحقیقی سال ۲۰۰۴ میلادی که با عنوان سی سال بلایای طبیعی از ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۳ میلادی منتشر گردیده است؛ ایران به‌عنوان یکی از ده کشور اول ازنظر بلایای طبیعی مطرح است. از ۴۱ بلایای طبیعی ثبت شده در جهان، بیش از ۳۰ مورد آن در ایران رخ داده است. علیرغم اینکه ایران یک درصد از کل جمعیت جهان را داراست، ولی بیشتر از ۶ درصد تلفات انسانی ناشی از وقوع بلایای طبیعی در ایران اتفاق افتاده است. همه کشورها، کم‌وبیش در معرض حوادث شدید طبیعی قرار دارند و البته اثرات این پدیده‌ها، همیشه منتهی به وقوع فاجعه یا بلا نمی‌شود؛ وقوع این پدیده‌های طبیعی، زمانی منجر به بروز بلا یا فاجعه می‌شود که جوامع نیز در برابر آسیب‌های ناشی از این پدیده‌های آسیب‌پذیر باشند. اگر چنانچه مخاطرات و تهدیدات پیش‌بینی شوند، می‌توان از بروز آن‌ها جلوگیری نمود. بحران، ناتوانی در دوراندیشی است. اغلب از مخاطرات، فهم ضعیفی به عمل می‌آید و برخی مواقع نیز علائم وقوع یک بحران به‌طور دقیق تفسیر نمی‌شود و یا این علائم به شیوه‌ای نظام‌مند گردآوری نمی‌شوند تا سیاست‌گذاران و مدیران بتوانند از آن در مدیریت بحران استفاده کنند. علاوه بر آن، در هنگام وقوع بحران و بلا و همچنین پس از وقوع آن، باید واکنش‌ها و پاسخگویی‌هایی از طریق ارتباطات مؤثر برای کاهش عوارض ثانویه و تسکین آلام آسیب‌دیدگان صورت گیرد. نهادها برای جلوگیری از ایجاد وحشت و اجرای برنامه‌های پاسخگویی منظم باید به‌طور مکرر با ذینفعان زیادی ارتباط برقرار کنند. دولت و سایر تصمیم‌گیرندگان باید از پاسخگویی‌ها و کمک‌رسانی‌های در حال وقوع و مکان آن آگاهی داشته باشند. مردم باید از نحوه درخواست کمک، خطرات فردی و نحوه محافظت از خود و خانواده آگاهی یابند. همه این‌ها در سایه ظرفیت‌سازی و توانمندسازی ذینفعان حاصل می‌شود. |
امروزه مطالعات و تحقیقات بسیار گسترده‌ای در حوزه مدیریت بلایا و بحران در نهادهای علمی و اجرایی و همچنین مؤسسات بین‌المللی و سازمان‌های مردم‌نهاد صورت گرفته و ادبیات علمی غنی و جامعی در دنیا فراهم شده است. مؤلف با توجه به علائق علمی خود سال‌هاست که در این عرصه فعالیت می‌کند و حوادث و بلایای سال‌های اخیر، انگیزه‌ای شد تا مجموعه‌ای علمی و کاربردی تدوین نماید و در تقویت بنیه علمی و تجربی ذینفعان کلیدی این حوزه سهیم باشد. به همین منظور مجموعه مطالب خود را با عنوان بحرانشناسی، ارتباطات و مدیریت بحران ، در قالب به‌عنوان کتاب مدون نموده است. در این مجموعه تلاش گردیده تا آن دسته از مطالب علمی و نظریه‌هایی مورد استفاده قرار گیرند که جنبه‌های کاربردی آن بر جنبه‌های نظری و بنیادی غلبه داشته باشد؛ ضمن آنکه در کنار هر مبحث علمی، از قضایا و موردهای واقعی، چک‌لیست‌های خودارزیابی، نکات کلیدی و رهنمودهای عملی، درس‌آموخته‌های مدیریتی و نتایج مطالعات میدانی محققان بین‌المللی به کرات بهره برده شده است تا مطالب قابل فهم‌تر گردد و زمینه برای کاربست آن‌ها با توجه به شرایط بومی کشورمان فراهم شود. برای مشاهده اطلاعات بیشتر در خصوص هر یک از کتب، جداول زیر را مشاهده نمایید.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.