فعالین عرصه ساختمان پس از کسب تجربیات و دریافت بازخوردهای آزمون‌وخطای خویش، به‌طور اعم در جهت نیل به اهداف توسعه پایدار و به‌طور اخص معماری پایدار، دریافتند که توجه صرف به محیط‌زیست کافی نیست. در این روند، معماری به مرحله‌ای رسید که با کنترل مصرف حامل‌های انرژی و افزایش بهره‌وری و رعایت راهکارهای پایداری بتواند به اهداف سبز خود، اگرنه کامل، ولی تا حدود زیادی دست یابد.
اما این دستاورد کافی نبود؛ زیرا همان‌طور که ذکر شد، سیستم بیولوژیک بدن انسان برای کارکرد صحیح به قرارگیری در معرض عناصر طبیعی نیاز دارد. هر نوع عدم تطابق یا کاهش در کیفیت و کمیت مؤلفه‌هایی نظیر روشنایی، آب، هوا و … می‌تواند در درازمدت و به‌صورت پنهان بیماری‌هایی را برای انسان سبب شود و موجب بروز سوءرفتار گردد. این بیماری‌ها طیف گسترده‌ای از مشکلات جسمی و روانی را شامل می‌گردند.
توجه به این مهم موجب گشت که طراحان و مهندسین ساختمان به کیفیت فضاهای داخلی نیز توجه کنند. آن‌ها با استفاده از تجربیات گذشته و تلفیق آن با تکنولوژی روز سعی کردند تعادلی منطقی میان حفظ محیط‌زیست و کیفیت محیط انسان‌ساخت برقرار کنند. در این راستا نهادهایی تشکیل شده و به شکل‌گیری نظامات، سیستم‌ها و برنامه‌هایی انجامید که از آن‌ها به‌عنوان (سامانه‌های ارزیابی عملکرد ساختمان) یاد می‌شود. توجه اغلب این سامانه‌ها در ابتدا معطوف به کارآمدی انرژی در فضای ساخته شده بود؛ اما در نسخه‌ها و به‌روزرسانی‌های بعدی و جدیدتر، کیفیت فضای داخلی و اثر آن بر سلامت جسم و روان انسان نیز مورد توجه قرار گرفت.
این نظامات ارزیابی شامل سرفصل‌های اصلی و زیرمجموعه‌هایی هستند که وزن‌دهی و امتیازبندی شده‌اند. هرکدام از نهادهای توسعه‌دهنده این سامانه‌ها براساس شرایط کشور و منطقه خاستگاه آن و چالش‌های مورد بحث در آن منطقه جغرافیایی و اقلیمی، امتیازات مذکور را در نظر گرفته‌اند. به‌طورکلی این استاندارها در ابعاد زیست‌محیطی و ارتقاء کیفیت فضای انسان‌ساخت موضوعاتی از قبیل میزان مصرف انرژی، مدیریت مصرف آب، نوع و کیفیت مصالح، کیفیت هوا، مدیریت محوطه، کمیت و کیفیت روشنایی، کنترل آلودگی‌های صوتی و بصری، سیستم پایش فرآیندها و … را در بر می‌گیرند.
در کنار آموزش، پژوهش و تبلیغ، «گواهینامه‌های رتبه‌بندی ساختمان» به‌عنوان یکی از محصولات این سامانه‌ها مطرح هستند. تحقیقات جدید نشان داده‌اند که دارا بودن یکی از گواهینامه‌های معتبر ارزیابی ساختمان به‌دلیل کاهش مصرف انرژی در دوره بهره‌برداری و همچنین رویکرد سلامت‌محورِ خود نسبت به کاربران، میزان بازارپذیریِ املاک را هم جهت خرید و هم اجاره اماکن به‌صورت محسوسی افزایش می‌دهند.
در این نوشتار پس از اشاره به موضوع توسعه و معماری پایدار به معرفی ۲۰ سیستم و برنامه ارزیابی عملکرد ساختمان پرداخته شده است. در این راستا و در جهت آشنایی با چالش‌های پیشِ روی ساختمان‌های واقع در مناطق و جوامع مختلف، سعی شده تا به برنامه‌های پیشتاز، پرکاربرد و مورد اقبال در گستره جهان پرداخته شود. در ابتدای معرفی هر سامانه، به توضیح مختصری پیرامون پیشینه و نهاد مؤسس آن پرداخته شده و ضمن «تشریح ویژگی‌های کلی و روند شکل‌گیری سامانه موردنظر»، در یک جدول جمع‌بندی، به شرح «مشخصات یکی از انواع گواهینامه‌های ارزیابی» محصول آن سامانه اقدام گردیده است.
در انتها و در بخش نتیجه‌گیری این نوشتار سعی شده تا با بررسی کلی و اجمالی شرایط معماری پایدار و کیفیت عملکردی محیط انسان‌ساخت در کشور، به چالش‌های موجود و پیش‌روی این عرصه در کشور پرداخته شود.
علاقه‌مندان می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید اینترنتی این کتاب، به صفحه انتشارات شرکت و یا به آدرس زیر مراجعه نمایند.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.